Obnova spomen-kapele žrtvama ustaša u Livnu: Ni kosti im nisu bile svete
Ako sve bude po planu, 30. jula ove godine, na Ognjenu Mariju, odnosno svetu velikomučenicu Marinu, u Livnu će biti ponovo otvorena obnovljena i uređena spomen-kapela sa kriptom u kojoj večno počivaju posmrtni ostaci 1.587 žrtava ustaških pokolja počinjenih nad Srbima u ovom kraju, uglavnom na Ognjenu Mariju i Svetog Iliju 1941. godine.
Živi bacani u jame
Kapela sa kriptom je, da podsetimo, podignuta u leto 1991. godine i u njoj su 11. avgusta položene kosti žrtava izvađene iz dvadesetak jama i sa gubilišta u Livnu i selima rubom Livanjskog polja.
Potresno svedočanstvo
Pre 26 godina, 11. avgusta 1991. godine kada su u spomen-kosturnicu u Livnu položene mošti žrtava ustaških zločina, promovisana je i knjiga "Ognjena Marija Livanjska" našeg novinara Buda Simonovića, potresno svedočanstvo o ovim zločinima, isapovesti slučajno preživelih i izvađenih iz jama, sa spiskovima svih žrtava.
Knjiga je od tada doživela šest izdanja u velikim tiražima (dva od tih izdanja su finansirale "Vesti", odnosno kompanija Nida Ferlag), a knjiga je prevedena i na engleski i ruski jezik.
U kripti su izloženi i raznovrsni predmeti nađeni u jamama i plitkim rakama, nepobitna svedočanstva i dokazi ustaških zverstava ispoljenih nad Srbima u ovom kraju tokom organizovane i dobro isplanirane akcije zatiranja traga Srbima po monstruoznom genocidnom projektu Anta Pavelića: trećinu Srba pokatoličiti, trećinu raseliti, ostale pobiti.
U livanjskom kraju taj suludi naum je sproveden doslednije nego igde jer se pristupilo sistematskom uništenju tako da u pojedinim velikim selima nije ostalo oka za svedoka (Golinjevo naprimer, a slično je bilo i u Gornjim i Donjim Rujanima).
Ono što zločine u livanjskom kraju izdvaja i čini bestijalnijim od sličnih u drugim krajevima jeste činjenica da su ljude u najvećem broju žive bacali u jame bezdanice i što nije bilo milosti ni prema trudnim ženama i deci - pobijeno je više od 700 dece do 12 godina, a samo u Golinjevu je u jami završilo i 24-oro nekrštene dece.
Kad su po izbijanju ratnih sukoba 1991-1995. godine i stvaranja nove Nezavisne Države Hrvatske, odnosno kad su do reči i vlasti došle novoustaše, verni potomci nevernih predaka i zlotvora, Srbi iz Livna i okoline su u najvećem broju uspeli da izbegnu sudbinu svojih predaka.
Bojovnici Franje Tuđmana su se tada okomili na srpsku, pravoslavnu crkvu u Livnu, i posebno na spomen-kapelu i kriptu, nepobitna svedočanstva ustaških zverstava. Kapela je teško oštećena, a kosti i izloženi predmeti razbacani i razneti.
Pomoć iz Fonda patrijarha Pavla
Zahvaljujući pregaocima i dobrotvorima okupljenim oko Bihaćko-petrovačke eparhije i naročito Livnjacima, aktivistima iz Udruženja Ognjena Marija Livanjska (pored Beograda, ima svoje podružnice i u Novom Sadu i Banjaluci), i crkva i kapela su obnovljene:
- Odnedavno je počelo i freskopisanje spomen-kapele u Livnu - kaže Gordana Dostanić, sekretar Udruženja Ognjena Marija Livanjska. - Po blagoslovu episkopa bihaćko-petrovačkog Atanasija kapelu oslikava mr Goran Janićijević, vanredni profesor i pomoćnik direktora za nastavu Akademije Srpske pravoslavne crkve za umetnost i konzeravciju u Beogradu.
Spasavao i Hrvat
Jedno od najstrašnijih gubilišta u livanjskom kraju bila je jama Ravni dolac na Dinari u koju su ustaše 30. jula 1941. godine bacile 218 Srba iz Donjih i Gornjih Rujana, uglavnom žena i dece. Četrnaestoro od njih je preživelo i, zahvaljujući Hrvatu Vinku Tomašu, izvađeno iz jame nakon mesec i po dana.
Od njih su u životu još Milica - Milka Bošković, udata Maljković (živi u Surčinu), Mara Lalić, udata Jurić (živi u Banatskom Despotovcu) i Božana - Boja Lalić, udata Radeta (živi u Livnu).
Sredstva za freskopisanje je obezbedio Fond patrijarha Pavla pri Patrijaršiji u Beogradu, a očekuje se da radovi budu završeni do kraja meseca, kada se, već po tradiciji u Livnu održava parastos žrtvama. Svečanost osveštavanja spomen-kapele očekuje se ipak tek na jesen.
Do tada će u kripti biti upisana imena, odnosno izloženi spiskovi svih žrtava, a kako nezvanično saznajemo, postoje i veliki izgledi da se u kosturnici nađe i posebni krst namenjen livanjskim žrtvama, koji treba da stigne iz Jerusalima.
